Việc xây dựng Báo cáo môi trường quốc gia được thực hiện theo Luật Bảo vệ môi trường. Theo đó, cứ 5 năm một lần, Bộ Tài nguyên và Môi trường tiến hành xây dựng Báo cáo môi trường tổng quan trình Quốc hội. Hàng năm, Bộ xây dựng Báo cáo chuyên đề về vấn đề môi trường đang nổi cộm, bức xúc để làm cơ sở xem xét các tác động qua lại giữa phát triển kinh tế - xã hội với bảo vệ môi trường và kịp thời điều chỉnh kế hoạch phát triển nhằm đảm bảo sự phát triển bền vững của đất nước.
Sở dĩ chủ đề Báo cáo môi trường quốc gia năm 2014 lựa chọn là “Môi trường nông thôn” bởi đây là vấn đề nổi cộm ở nhiều vùng nông thôn, ảnh hưởng đến sự phát triển kinh tế xã hội cũng như sức khỏe người dân.
Hiện 70% dân số sống ở vùng nông thôn. Ở nhiều khu vực nông thôn, ô nhiễm môi trường đã và đang trở thành vấn đề nổi cộm. Đó là vấn đề ô nhiễm môi trường nước, không khí, đất, ô nhiễm chất thải rắn do nguồn thải từ hoạt động chăn nuôi, trồng trọt, sản xuất quy mô nhỏ, các làng nghề và từ hoạt động dân sinh.
Từ năm 2010,Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới. Tuy nhiên, cho đến nay, hầu hết các địa phương đều đang gặp khó khăn trong việc triển khai và đáp ứng Tiêu chí 17 về Môi trường trong Bộ tiêu chí quốc gia về nông thôn mới. Công tác quản lý môi trường nông thôn hiện nay đang còn nhiều bất cập. Thiếu các văn bản pháp quy đặc thù và hệ thống quan trắc, giám sát chuyên biệt phục vụ công tác bảo vệ môi trường nông thôn. Đội ngũ cán bộ chuyên trách ở các địa phương còn hạn chế; trong khi đó, việc quản lý và giải quyết các vấn đề về môi trường nông thôn ở các bộ, ban ngành trung ương còn chưa được quan tâm đúng mức với trách nhiệm cũng chưa rõ ràng.
Bên cạnh đó, trong những năm qua, vấn đề môi trường nông thôn hầu như chưa được xem xét, đánh giá một cách đầy đủ và toàn diện. Chính vì vậy, việc xây dựng Báo cáo môi trường quốc gia năm 2014 sẽ cung cấp thông tin, cái nhìn tổng quát về hiện trạng môi trường nông thôn trong những năm qua, từ đó giúp các nhà quản lý có những định hướng trong việc điều chỉnh và bổ sung các chính sách, kế hoạch và giải pháp bảo vệ môi trường nông thôn.
Dự thảo Báo cáo môi trường quốc gia 2014 gồm 6 chương. Cụ thể: Chương 1. Đổi mới, phát triển nông thông và môi trường; Chương 2. Áp lực ô nhiễm đối với môi trường nông thôn; Chương 3. Hiện trạng môi trường nông thôn; Chương 4. Tác động của ô nhiễm môi trường nông thôn; Chương 5. Quản lý môi trường nông thôn; Chương 6. Những vấn đề bức xúc về môi trường nông thôn và định hướng bảo vệ môi trường nông thôn trong thời gian tiếp theo.
Tại các hội thảo góp ý, nhiều chuyên gia cho rằng, báo cáo cần chỉ rõ phạm vi đánh giá môi trường nông thôn, chú ý đặc thù từng vùng miền, 1 số số liệu cần cụ thể hơn. Đồng thời, Dự thảo nên ưu tiên giải quyết vấn đề chất thải rắn sinh hoạt, nước thải sinh hoạt dứt điểm sau đó mới thực hiện các vấn đề khác.
Dự thảo đưa ra quan điểm, cần huy động một cách linh hoạt nguồn lực và kinh phí đầu tư cho môi trường nông thôn để tiêu chí 17 sớm có nhiều địa phương hoàn thành. Công tác phối hợp giữa các Bộ, ngành cần phối hợp chặt chẽ hơn nữa trong công tác quản lý để tránh đầu tư dàn trải, kém hiệu quả bất cập.