Theo Quyết định số 1989/QĐ-TTg về việc ban hành danh mục lưu vực sông liên tỉnh, Lưu vực sông (LVS) Ba là một trong nhữngLVS lớn tại Việt Nam và là LVS lớn nhất Nam Trung Bộ.Với diện tích toàn lưu vực lên tới 13.900km2, LVS Ba được đánh giá là một trong những LVS có tính đa dạng sinh học cao và nguồn nước dồi dào, đặc biệt do LVS Ba có độ dốc lớn nên có tiềm năng lớn để phát triển thủy điện. LVS Ba đang đang là nguồn cung cấp nước chính cho hơn 1,5 triệu người và hơn 350.000 ha nông nghiệp.
Trong giai đoạn hiện nay, dưới sức ép của quá trình gia tăng dân số, cùng với quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế trong vùng theo hướng công nghiệp hóa, đặc biệt là sự phát triển mạnh của các hoạt động sản xuất, chế biếntinh bột mỳ, sắn, đường trong năm qua đã có tác động không nhỏ đến chất lượng nước toàn lưu vực sông Ba. Các kết quả quan trắc nguồn thải đối với các nhà máy chế biến tinh bột sắn và nhà máy chế biến đường trên toàn lưu vực thường có các thông số vượt QCVN theo QCVN 40:2011/BTNMT.
Tính đến năm 2014, trên bình diện toàn LVS Ba chưa có một chương trình quan trắc tổng thể ở cấp quốc gia. Do đó, năm 2013. Tổng cục môi trường đã giao Trung tâm Quan trắc môi trường nhiệm vụ “Thiết kế chương trình tổng thể quan trắc môi trường nước lưu vực sông chính của Việt Nam: sông Cả - La, sông Bằng Giang - Kỳ Cùng, sông Ba, sông Trà Khúc, sông Sêsan và Sêrêpok”, trong đó, năm 2014, Trung tâm Quan trắc môi trường đã tiến hành thiết kế Chương trình tổng thể quan trắc môi trường nước lưu vực sông Ba giai đoạn 2015-2020.
Chương trình tổng thể quan trắc môi trường nước lưu vực sông Ba được thiết kế không nhằm thay thế chương trình quan trắc của địa phương mà nhằm theo dõi, đánh giá diễn biến chất lượng môi trường nước trên bình diện toàn lưu vực. Qua đó, nhận dạng các vấn đề môi trường bức xúc liên quan đến chất lượng môi trường nước mặt, nhằm đề xuất giải pháp khắc phục hiệu quả và kịp thời. Ngoài ra, chương trình còn phục vụ việc cung cấp các số liệu khoa học, chinh xác và các thông tin cần thiết về hiện trạng, diễn biến chất lượng môi trường phục vụ cung cấp thông tin đến nhân dân và công tác quản lý, bảo vệ môi trường.
Để xây dựng chương trình, Trung tâm Quan trắc môi trường đã tiến thành điều tra, khảo sát và làm việc với các địa phương nằm trong lưu vực sông, đồng thời tổ chức các cuộc họp nhóm chuyên gia, hội thảo lấy ý kiến chuyên gia và các ban ngành cho Chương trình tổng thể quan trắc môi trường nước lưu vực sông Ba.
Ngày 20/4/2015 Tổng cục trường Tổng cục môi trường đã ký Quyết định số 420/QĐ-TCMT về việc phê duyệt Chương trình tổng thể quan trắc môi trường nước lưu vực sông Ba giai đoạn 2015-2020, tạo cơ sở pháp lý quan trọng để thống nhất công tác quản lý, cung cấp và cùng khai thác số liệu trên toàn lưu vực.
Kiểu quan trắc của Chương trình là quan trắc tác động. Chương trình tổng thể được thiết kế với tổng số điểmlà 35 điểm quan trắc, với 2 thành phần môi trường (nước mặt lục địa và thủy sinh) trên địa bàn 19 huyện/thị xã, thành phố thuộc 04 tỉnh: Kon Tum, Gia Lai, Đắk Lắk, Phú Yên.
Chương trình tổng thể quan trắc môi trường nước LVS Ba được phê duyệt là cơ sở pháp lý để triển khai chương trình quan trắc nhằm giám sát chất lượng nước trên toàn lưu vực góp phần quan trọng trong công cuộc bảo vệ môi trường nước LVS Ba nói riêng và chiến lược bảo vệ môi trường Quốc gia nói chung.
Hà Phương/Phòng Hệ thống quan trắc môi trường. TTQTMT |