Theo Bộ TN&MT, trong vòng 1 năm gần đây, Việt Nam có tới 104 làng nghề gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng cần phải có kế hoạch xử lý triệt để cho đến năm 2020. Trong đó, có những địa phương, mức độ ô nhiễm kim loại nặng độc hại (Cr6+) cao gấp hơn 3.000 lần quy chuẩn cho phép, đây thực sự là con số đáng báo động. Hầu hết các cơ sở tại các làng nghề không có biện pháp xử lý nước thải, toàn bộ lượng khí thải, nước thải, chất thải rắn đều xả trực tiếp ra môi trường. Đặc biệt, chất thải của các làng nghề tái chế như giấy, kim loại, nhựa, dệt nhuộm sử dụng hóa chất công nghiệp đang là vấn đề bức xúc, ảnh hưởng trực tiếp đến môi trường và sức khỏe người dân.
Làng nghề đúc đồng Đại Bái (Gia Bình, Bắc Ninh) đã có từ rất lâu đời với các nghề chính như đúc đồng, đúc nhôm và đồ mỹ nghệ… Cùng với sự tiến bộ của khoa học công nghệ, làng nghề đã đầu tư máy móc, trang thiết bị hiện đại vào sản xuất, góp phần giảm thiểu thời gian và sức lao động cũng như nâng cao thu nhập cho người dân địa phương. Theo kết quả thống kê của UBND xã Đại Bái, năm 2014, tổng thu nhập tiểu thủ công nghiệp của làng nghề ước đạt 140 tỷ đồng, thu nhập bình quân đầu người trong làng nghề khoảng 20 - 25 triệu đồng/năm. Tuy nhiên, lượng rác thải, nước thải từ các hộ làm nghề có chứa hóa chất độc hại nhưng không được quy hoạch vào khu tập trung để xử lý mà đổ trực tiếp ra các lòng sông, ao hồ, mương máng, gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng.
Theo Bí thư Đảng ủy xã Đại Bái Nguyễn Công Thành, do nhận thức của người dân tại các làng nghề về BVMT còn thấp, dẫn đến tình trạng “cha chung không ai khóc” và đối tượng bị ảnh hưởng trực tiếp từ ô nhiễm môi trường chính là người dân tại các làng nghề. Trong vòng 3 năm từ 2001 - 2014, chỉ tính riêng xóm Trại đã có 23 người chết do các bệnh ung thư. Để cải thiện ô nhiễm môi trường làng nghề Đại Bái, rất cần sự hỗ trợ từ các cấp chính quyền, đặc biệt là từ những chương trình khuyến công, khoa học công nghệ quốc gia nói chung và của tỉnh Bắc Ninh nói riêng.
Ô nhiễm môi trường tại làng nghề gốm Bát Tràng (Gia Lâm, Hà Nội)
Bên cạnh đó, làng nghề gốm Bát Tràng (Gia Lâm, Hà Nội) hiện nay cũng đang bị ô nhiễm nặng bởi khói bụi và khí CO2. Ông Hà Văn Lâm, Trưởng Ban đại diện Làng nghề gốm Bát Tràng cho biết, không chỉ thải bụi, trung bình mỗi lò nung gốm bằng than ở Bát Tràng còn thải ra khoảng 2,5 tấn chất thải rắn/1 mẻ nung. Cùng với đó, phế phẩm, phế liệu đất nung, gốm, sứ vỡ, hỏng… chất thành đống bên đường, mỗi khi mưa xuống, đường lầy lội, bẩn thỉu. Mặc dù ô nhiễm môi trường ở mức đáng báo động, song người dân chỉ thực hiện các biện pháp đơn giản như phun nước để giảm bụi, đội mũ kín, đeo khẩu trang… Nếu không kịp thời áp dụng những phương pháp sản xuất sạch, nhằm giảm ô nhiễm môi trường, sự phát triển bền vững tại Bát Tràng sẽ bị đe dọa ngày càng cao.
Cần triển khai từng bước theo lộ trình đã được xác định
Trong thời gian qua, Quốc hội, Chính phủ đã có sự quan tâm đặc biệt đến công tác BVMT làng nghề. Điển hình là năm 2011, Quốc hội đã tổ chức giám sát tối cao về bảo vệ làng nghề và đã ban hành Nghị quyết về đẩy mạnh thực hiện chính sách, pháp luật tại các khu vực kinh tế, làng nghề. Ngoài ra, Chính phủ cũng đã ban hành Nghị quyết về một số vấn đề cấp bách trong lĩnh vực BVMT, trong đó đã xác định ô nhiễm môi trường tại các làng nghề là vấn đề “nóng” trong giai đoạn hiện nay…
Thứ trưởng Bộ TN&MT kiêm Tổng cục trưởng Tổng cục Môi trường Bùi Cách Tuyến cho biết, với trách nhiệm được giao quản lý nhà nước về BVMT nói chung và BVMT làng nghề nói riêng, thời gian qua, Bộ TN&MT đã có nhiều nỗ lực hướng đến giảm thiểu tối đa tình trạng ô nhiễm môi trường làng nghề như tạo dựng hành lang pháp lý về BVMT làng nghề trong Luật BVMT năm 2014 và các văn bản dưới Luật... Bộ đã xác định các “lỗ hổng” trong công tác BVMT làng nghề tại các cấp chính quyền địa phương để kiến nghị điều chỉnh. Tuy nhiên, việc xử lý ô nhiễm môi trường tại các khu công nghiệp đã khó, việc xử lý ô nhiễm môi trường tại các làng nghề còn khó hơn nhiều lần. Do đó, trước mắt, cần triển khai từng bước theo lộ trình đã được xác định tại Đề án BVMT làng nghề của Chính phủ. Cùng với đó, cần có kế hoạch bảo tồn và phát triển làng nghề để làng nghề trở lại giá trị truyền thống, phát huy vai trò cải thiện sinh kế cho người dân nhưng không để hậu quả nghiêm trọng cho môi trường và sức khỏe con người. Đối với các làng nghề được công nhận, ngoài việc bảo đảm các điều kiện về BVMT, cần có chính sách hỗ trợ để vừa duy trì hoạt động sản xuất, vừa bảo tồn nét văn hóa địa phương. Đối với các địa phương có cơ sở sản xuất trên địa bàn dân cư nhưng không được coi là làng nghề, cần quản lý nghiêm khắc, chặt chẽ như đối với các cơ sở kinh doanh bình thường. Ngoài ra, cần di dời ra khỏi khu vực dân cư hoặc yêu cầu chuyển đổi ngành nghề sản xuất đối với các cơ sở gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng. Đã đến lúc chúng ta cần có các giải pháp mạnh mẽ và quyết liệt với một nhóm đối tượng sản xuất gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng để bảo đảm sự công bằng, bình đẳng trong xã hội, Thứ trưởng Bùi Cách Tuyến nhấn mạnh.
Bích Hồng/tapchimoitruong.vn |