Đa dạng sinh học mang tính toàn cầu ở VQG Phong Nha – Kẻ Bàng

Di sản Thiên nhiên thế giới VQG Phong Nha – Kẻ Bàng (tỉnh Quảng Bình) không chỉ độc đáo và đẹp nhất thế giới về sự kiến tạo kasrt (ngày 05/7/2003, VQG Phong Nha – Kẻ Bàng đã được công nhận là Di sản Thiên nhiên thế giới với tiêu chí địa chất và địa mạo) mà còn đa dạng về sinh học. Với địa hình được bảo phủ bởi các kiểu rừng kín thường xanh và rừng kín bán thường xanh, phần lớn còn nguyên sinh đã tạo cho VQG Phong Nha – Kẻ Bàng những giá trị đa dạng sinh học phong phú mang tính toàn cầu.

Voọc Hà Tĩnh – loài linh trưởng quý hiếm toàn cầu tại VQG Phong Nha – Kẻ Bàng (Ảnh: VQG Phong Nha – Kẻ Bàng cung cấp)

Theo nghiên cứu khoa học “Những giá trị nổi bật toàn cầu hướng tới việc ghi danh Di sản thế giới VQG Phong Nha – Kẻ Bàng lần thứ hai về tiêu chí đa dạng sinh học” của Nguyễn Quốc Dựng và Đinh Huy Trí đã nhấn mạnh: Quá trình phát triển những giá trị nổi bật về địa chất địa mạo và khí hậu thủy văn ở VQG Phong Nha – Kẻ Bàng đã tạo ra môi trường lý tưởng cho đa dạng sinh học và cũng là một bộ phận hữu cơ của giá trị nổi bật mang tính toàn cầu. Phong Nha – Kẻ Bàng là một mẫu điển hình về đa dạng sinh học của vùng sinh thái dãy Trường Sơn, là nơi được xác định là một trong 200 trung tâm có giá trị đặc biệt về đa dạng sinh học trên thế giới”.

Quần thể bách xanh núi đá ở Phong Nha – Kẻ Bàng (Ảnh: VQG PN – KB cung cấp)

VQG Phong Nha – Kẻ Bàng được thiên nhiên ban tặng một tài nguyên vô cùng quý giá, nơi đó chứa đựng tính đa dạng của các hệ sinh thái tự nhiên, bao gồm các hệ sinh thái rừng trên núi đá vôi, hệ sinh thái rừng trên núi đất và vùng chuyển tiếp, hệ sinh thái sông suối, hệ sinh thái hang động và các hệ sinh thái thứ sinh. Đây là một bộ máy hoàn chỉnh cho quá trình đồng tiến hóa của động vật, thực vật tại thành những mắt xích và mạng lưới thức ăn bền vững trong mội trường tự nhiên. Đặc biệt, kiểu rừng nhiệt đới thường xanh chủ yếu cây lá kim với ưu thế loài Bách xanh núi đá và dưới tán là các các loài lan hài phân bổ trên núi đá vôi ở độ cao trên 700 -1.000m là kiểu rừng độc nhất vô nhị không tìm thấy ở bất kỳ nơi nào khác trên trái đất. Bên cạnh đó, còn có 15 kiểu rừng khác đã đem lại tính đa dạng của các hệ sinh thái, có ý nghĩa toàn cầu đối với bảo tồn đa dạng sinh học.

Lan hài ở Phong Nha – Kẻ Bàng (Ảnh: VQG PN – KB cung cấp)

Cho đến nay, các nhà khoa học đã xác định tại VQG Phong Nha – Kẻ Bàng có 2.694 loài thực vật bậc cao có mạch, 862 loài động vật có xương sống, 369 loài côn trùng sinh sống. Trong đó có tới 116 loài thực vật và 129 loại động vật được ghi trong sách Đỏ Việt Nam và sách Đỏ của Tổ chức Bảo tồn thiên nhiên thế giới (IUCN). Bên cạnh đó, sự đa dạng về sinh cảnh núi đá vôi, hang động, núi đất… là điều kiện lý tưởng cho 9/21 loài sinh trưởng (43% linh trưởng của Việt Nam) sinh sống. Nơi đây có các phân loài linh trưởng đặc hữu quý hiếm của dãy Trường Sơn sinh sống là: Voọc Hà Tĩnh, Voọc Chà vá chân nâu, Vượn Siki, Vượn đen má trắng; trong đó có 1 phân loài là Voọc Hà Tĩnh chỉ tìm thấy ở vùng núi đá vôi Phong Nha – Kẻ Bàng và vùng lân cận.

Táu đá (Ảnh: VQG PN – KB cung cấp)

Đặc điểm về vị trí địa lý đã tạo cho Phong Nha – Kẻ Bàng trở thành một địa điểm quan trọng đối với công tác bảo tồn các loài sinh vật đặc hữu, là nơi có mặt của 419 loài thực vật đặc hữu của Việt Nam (trong đó có 28 loài lan), có 2 loài mới Bách xanh núi đá đặc hữu, chỉ thấy ở VQG Phong Nha –Kẻ Bàng. Có 41 loài động vật đặc hữu cho dãy Trường Sơn, trong đó có 30 loài đặc hữu cho Việt Nam, đặc biệt có tới 23 loài đặc hữu hẹp mới chỉ tìm thấy ở VQG Phong Nha – Kẻ Bàng. Ngoài ra, trong 10 năm trở lại đây, các nhà khoa học đã phát hiện 1 loài thực vật, 2 loài chim, 17 loài bò sát, 2 loài lưỡng thê, 12 loài và phân loài cá, 2 loài bướm mới cho khoa học, 2 loài côn trùng… Đặc biệt, các nhà khoa học đã ghi nhận mẫu chuột đá Lào (thuộc giống Laonestes) ở Phong Nha –Kẻ Bàng, đây là một loài thú cổ đã bị tuyệt chủng.

Voọc (Ảnh: VQG PN – KB cung cấp)

Các nhà khoa học cũng đã ghi nhận tại VQG Phong Nha – Kẻ Bàng đã có 153 loài thú, thuộc 93 họ và 11 bộ, trong đó có 53 loài có giá trị bảo tồn cao, 37 loài có tầm quan trọng bảo tồn cấp toàn cầu và 47 loài có tầm quan trọng bảo tồn cấp quốc gia. Khảo sát khu hệ động vật không xương sống hang động tại VQG Phong Nha – Kẻ Bàng và khu vực mở rộng, các nhà khoa học đã thu được 730 cá thể trưởng thành bao gồm 83 loài, 55 họ, 24 bộ, 7 lớp động vật không xương sống. Có 212 loài và phân loài cá nằm trong 38 họ thuộc 10 bộ khác nhau… Với diện tích núi đá vôi và thảm thực vật rừng nguyên sinh rộng lớn đã tạo ra cho khu hệ Dơi của VQG đa dạng nhất ở Việt Nam với 46 loài, chiếm 43% tổng số loài của Việt Nam. Đây là một trong những điểm có tiềm năng lớn nhất Việt Nam và thế giới về bảo tồn các loài dơi…

VQG Phong Nha – Kẻ Bàng được công nhận Di sản thiên nhiên thế giới lần thứ hai, là cơ sở, động lực để Quảng Bình tiếp tục bảo vệ toàn vẹn nguồn tài nguyên thiên nhiên với các hệ sinh thái rừng đa dạng và phong phú, các loài động thực vật quý hiếm có nguy cơ tuyệt chủng; khai thác thế mạnh của cảnh quan thiên nhiên để phát triển du lịch, sinh kế cho cư dân trong vùng, góp phần bảo vệ môi trường và phát triển kinh tế – xã hội của địa phương.