Gần 1.000 đại diện người dân tham gia đều tỏ ra lo lắng vì thủy điện không đem lại lợi ích cho người dân. Ngược lại, sẽ làm giảm phù sa về ĐBSCL, giảm độ phì nhiêu của đất và gây sạt lở. Con đập mọc lên sẽ chặn đường di cư của tôm, cá, làm giảm nguồn thu nhập của người dân, chưa kể nguy cơ vỡ đập gây ngập lụt cho hạ nguồn… Vì thế, 100% ý kiến phản đối việc xây dựng thủy điện trên dòng chính sông Mê Kông , thậm chí nhiều ý kiến đề nghị dù Lào đồng ý chia sẻ lợi ích bao nhiêu phần trăm thì Việt Nam cũng không nên đồng ý.
Bên cạnh đó, người dân cũng kiến nghị Việt Nam đàm phán với Lào cũng như huy động sự ủng hộ của các nước ASEAN và các nước trong khu vực để đạt được thỏa thuận không xây dựng thủy điện Don Sahong. Ngoài ra, Chính phủ cũng cần có biện pháp ngăn chặn hoặc những giải pháp phù hợp với việc xây dựng thủy điện trên dòng sông Mê Kông.
Thác Sopheak tại biên giới Campuchia-Lào, gần nơi dự kiến xây đập Don Sahong (Ảnh PanNature)
Thái Lan và Campuchia đều lo ngại
Tại hội nghị tham vấn cấp vùng đối với các bên liên quan quanh dự án thủy điện Don Sahong, tổ chức ở Pakse – Lào vào tháng 12- 2014, rất nhiều mối lo ngại được các nước thành viên cũng như các tổ chức phi chính phủ đặt ra về số liệu, thông tin và giải pháp giảm thiểu tác động…, đặc biệt là vấn đề đường di cư của cá. Tuy nhiên, các vấn đề này hoặc bị chủ đầu tư là Công ty Mega First Corporation Berhad (công ty liên doanh có trụ sở tại Malaysia và Trung Quốc) né tránh hoặc giải thích không thuyết phục.
Bản kết luận sơ bộ của MRC sau hội nghị cũng nhấn mạnh tác động tiêu cực của con đập đối với các loài cá cũng như đường di cư của cá rất nghiêm trọng. Còn ông Chaiyuth Sukhsri, thành viên MRC Thái Lan, đặt vấn đề rằng liệu Lào có quan tâm đến bất cứ khuyến cáo nào trong quá trình tham vấn trước khi xây dựng đập hay không? “Tôi lo rằng chính phủ Lào không có thời gian để nghiên cứu những thông tin được đưa ra trong 6 tháng tham vấn cũng như không có thời gian để thay đổi kế hoạch dự án. Và nó sẽ kết thúc giống như đập Xayaburi: Không được quan tâm đầy đủ về những tác động tiêu cực trước khi ban hành quyết định đầu tư!” – ông Chaiyuth lo ngại. Theo ông Chaiyuth, Lào nên hoãn xây dựng đập để phân tích các thông tin mới từ tiến trình tham vấn trước nhằm tránh những tác động tiêu cực trong tương lai.
Tái khởi động dự án
Trái với đề nghị và mong đợi của hai nước Việt Nam, Campuchia về việc tạm ngừng dự án thủy điện Don Sahong cũng như toàn bộ các dự án thủy điện trên dòng chính sông Mê Kông để xem xét tác động và cân nhắc lợi – hại, Lào đang xúc tiến việc tái khởi động dự án.
Trả lời các cơ quan truyền thông nước ngoài, ông Daovieng Phonekeo, Phó Tổng Giám đốc Tổng Công ty Điện lực Lào, khẳng định Lào đã lên kế hoạch thực hiện dự án vào mùa khô (từ tháng 1 đến tháng 5) năm nay, ngay sau khi kết thúc quy trình tham vấn trước vì trong mùa mưa (từ tháng 6 trở đi), họ không thể thi công ngoài trời. “Khi đó, chủ đầu tư sẽ ký một số thỏa thuận hợp đồng với nhà thầu. Các nhà thầu phải di chuyển máy móc, lều trại… có thể mất khoảng 2 tháng. Sau đó, chúng tôi bắt đầu xây dựng công trình, dự án sẽ hoàn thành vào năm 2018” – ông Daovieng nói.
Dường như một chiến dịch tuyên truyền cho dự án đang được thực hiện từ sau hội nghị tham vấn cấp vùng vào tháng 12-2014, khi các quan chức Lào liên tục xuất hiện trên các thông tin đại chúng khẳng định dự án thủy điện Don Sahong sẽ không gây nhiều tác động tiêu cực và các biện pháp giảm thiểu hết sức khoa học.