Đoàn kiểm tra liên ngành của tỉnh Sơn La đã tiến hành kiểm tra thực địa hoạt động khai thác cát tại tất cả các xã, thị trấn trên địa bàn huyện Sông Mã. Tới thời điểm này, gần 70 hộ dân khai thác cát đã tiến hành ký cam kết không khai thác cát trái phép, cho đến khi được cấp phép theo đúng quy định.

Ý kiến người trong cuộc

Ông Mai Trí Dũng, thành viên HTX Bình Minh, xã Nà Nghịu, cho biết: Chúng tôi là người khai thác cát, nhưng cũng là những hộ dân đã sinh sống lâu đời trên mảnh đất này. Do đó, câu chuyện “cát tặc” làm sạt lở hai bên bờ sông, làm thay đổi dòng chảy lòng sông, băm nát đường quốc lộ là hoàn toàn không đúng.Trên thực tế, việc khai thác cát chỉ tập trung khoảng 2 - 3 tháng sau mưa lũ. Giá cát cũng không ổn định, có thời điểm rất thấp chỉ 30.000 đồng/m3, cao nhất cũng chỉ trong khoảng 50.000 - 60.000 đồng/m3.

Thời điểm này đang đúng vào mùa khai thác cát, gia đình ông Dũng đã đầu tư hơn 200 triệu đồng tiền tàu hút cát, máy xúc cát. Nhưng nay không được hoạt động, gia đình vẫn phải chi 70 triệu đồng/năm để trả lương nhân công.

Gần 70 hộ dân khai thác cát Sông Mã đều nhất trí ký biên bản cam kết không tái diễn nạn khai thác cát trái phép

“Việc khai thác cát đã phần nào giúp bà con có thêm công ăn việc làm, nâng cao thu nhập. Người dân đều biết việc khai thác cát khi chưa có giấy phép là sai, nhưng chúng tôi đã xin cấp phép từ năm 2004 tới nay, nhưng vẫn chưa được phê duyệt” – một thành viên HTX Huy Toản, xã Chiềng Khoong khẳng định.

Câu chuyện tương tự tiếp tục được ghi nhận tại HTX Hong Ngay, xã Chiềng Cang. Ông Bùi Văn Hà, Giám đốc HTX kể lại: HTX có 16 hộ gia đình, hiện đã đầu tư hơn 4 tỷ đồng, trang bị 16 tàu hút cát và 4 máy xúc. Nhưng nay cũng đành treo máy, chờ cấp phép. Ông Hà cũng khẳng định: Việc hút cát chỉ nhằm tận thu tài nguyên cát giữa lòng sông, không đào khoét lòng sông, gây ảnh hưởng đến môi trường sinh thái.

Các tàu hút cát tại bản Tiên Sơn, xã Chiềng Khương đã neo đậu vào bờ, các máy xúc đã dừng mọi hoạt động theo đúng cam kết

Bà Lê Thị Yến, Chủ tịch UBND huyện Sông Mã phân tích rõ hơn: Đặc điểm của loại hình cát sông Mã khác biệt với các loại cát khác là cát trôi, không phải điểm mỏ hay bãi bồi. Dưới đáy sông Mã hoàn toàn là nền đá, cát trôi chỉ được bồi tụ sau mưa lũ ở một số điểm nhất định, tập trung từ khoảng tháng 8 đến tháng 11 hàng năm.

Hiện nay, trên địa bàn huyện có gần 70 hộ gia đình hoạt động khai thác cát, thuộc về 5 HTX. Cả 5 đơn vị này đều đã lập hồ sơ năng lực gửi về Sở TN&MT xin cấp phép khai thác.

Thừa nhận câu chuyện từ năm 2014 trở về trước, có việc UBND huyện Sông Mã chỉ đạo Chi cục thuế huyện tiến hành thu thuế tài nguyên với các hộ dân khai thác cát dù chưa có giấy phép, vị lãnh đạo huyện cho rằng: Nguyên nhân chính là do tránh lãng phí, thất thoát ngân sách khi có hoạt động khai thác tài nguyên tại địa bàn. Khi nhận được chỉ đạo từ Tỉnh ủy, UBND tỉnh Sơn La, UBND huyện đã dừng ngay hoạt động thu thuế tài nguyên trong năm 2015.

Mong sớm được cấp phép

Ghi nhận ý kiến phản ánh từ người dân, ông Nguyễn Đắc Lực, Phó Giám đốc Sở TN&MT Sơn La, Trưởng đoàn kiểm tra đã giải thích rõ ràng với người dân về các quy định, điều khoản của Luật khoáng sản 2010, Nghị định 15/2012/NĐ-CP của Chính phủ, hướng dẫn thi hành Luật khoáng sản 2010. Theo đó, cát hiện nay là một loại khoáng sản, nên khi chưa được cấp phép thì hoạt động khai thác của người dân là trái pháp luật.

Đồng tình với ý kiến của đoàn thanh tra, gần 70 hộ dân đã đồng loạt ký tên vào biên bản cam kết không khai thác cát trái phép, cho đến khi được cơ quan có thẩm quyền cấp phép.

Trong thời gian kiểm tra, đoàn đã phát hiện, xử lý 1 trường hợp vi phạm, lập biên bản xử phạt hành chính và tịch thu phương tiện vi phạm

Về việc chậm trễ thực hiện cấp phép khai thác cho người dân, ông Nguyễn Đắc Lực lý giải: Vướng mắc lớn nhất hiện nay là do đặc thù của cát trên sông Mã là cát trôi nên không thể đánh giá trữ lượng. Sở TN&MT Sơn La đã làm việc với Bộ TN&MT nhưng đến nay vẫn chưa có hướng dẫn cụ thể của Bộ về việc đánh giá trữ lượng cát trôi. Từ đó, dẫn đến chưa thể tổ chức thăm dò, đánh giá, cấp phép cho các tổ chức, cá nhân có nhu cầu.

Về chủ trương lâu dài, Sở TN&MT sẽ sớm có giải pháp để tham mưu cho UBND tỉnh ban hành quy hoạch điều chỉnh các điểm khai thác cát, từ đó, lựa chọn các đơn vị, tổ chức cá nhân có đủ điều kiện theo quy định của pháp luật để được phép thăm dò, khai thác. Đảm bảo cấp phép cho các tổ chức, cá nhân đủ điều kiện trong thời gian sớm nhất.

Người dân huyện Sông Mã rất mong các cơ quan ban ngành sớm có giải pháp để cấp phép khai thác cát, tạo công ăn việc làm cho người dân

Trong thời gian tới, đoàn kiểm tra liên ngành yêu cầu UBND huyện tiếp tục đẩy mạnh, tăng cường kiểm tra, kiểm soát, ngăn chặn triệt để việc khai thác cát trái phép, cho đến khi có giấy phép theo quy định.

Bà Lê Thị Yến, Chủ tịch UBND huyện khẳng định: UBND huyện đã chỉ đạo các xã, thị trấn thành lập các tổ công tác, tiến hành thường trực tại các địa điểm hay khai thác, vận động người dân thực hiện đúng chủ trương, đường lối, kiên quyết xử lý nghiêm khi có vi phạm xảy ra. Xã, thị trấn nào còn để tái diễn vi phạm, chủ tịch UBND xã, thị trấn đó phải chịu trách nhiệm trước chủ tịch UBND huyện.

Bài & ảnh: Nguyễn Nga/baotainguyenmoitruong.vn