Xây dựng hoàn thiện hệ thống trạm quốc gia quan trắc tự động môi trường nước

Theo Luật Bảo vệ môi trường năm 2005, quan trắc chất lượng môi trường là một trong những công cụ đắc lực trong công tác hoạch định chính sách, quản lý và bảo vệ môi trường. Hoạt động quan trắc môi trường tại các quốc gia được thực hiện theo nhiều phương pháp khác nhau: quan trắc thủ công, quan trắc tự động liên tục, sử dụng các thiết bị đo nhanh,…), tùy thuộc vào điều kiện kinh tế -  xã hội và mức độ phát triển khoa học kỹ thuật của mỗi quốc gia. Tại một số quốc gia như Nhật Bản, Thái Lan, Hàn Quốc, Trung Quốc… các Trạm quan trắc tự động, liên tục vẫn là phương pháp quan trắc hiệu quả nhất đang được các quốc gia hướng tới áp dụng. Ưu điểm của phương pháp quan trắc tự động là cung cấp số liệu liên tục, kịp thời, phục vụ đắc lực cho công tác giám sát và bảo vệ môi trường.

Năm 2007, trong khuôn khổ Dự án “Tăng cường thiết bị tự động quan trắc môi trường không khí và nước” theo Quyết định số 1698/QĐ-BTNMT ngày 29 tháng 10 năm 2007 của Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường và Quyết định số 1073/QĐ-BTNMT ngày 11 tháng 6 năm 2009 của Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường, 06 trạm quan trắc môi trường nước tự động, cố định (sau đây gọi tắt là Trạm) đã được đầu tư, xây dựng nhằm tăng cường công tác giám sát ô nhiễm và quản lý môi trường tại các lưu vực sông lớn tại Việt Nam.

Trong khuôn khổ Dự án, 06 Trạm quan trắc môi trường nước tự động, cố định được xây dựng tại các tỉnh/thành phố: Thừa Thiên Huế (01 Trạm quan trắc trên sông Hương), Bình Dương (01 Trạm quan trắc trên sông Đồng Nai), Thái Nguyên (01 Trạm quan trắc trên sông Cầu), Bắc Ninh (01 Trạm quan trắc trên sông Cầu) và Hà Nội (01 Trạm quan trắc trên sông Nhuệ và 01 Trạm quan trắc trên sông Đáy). Cả 06 Trạm được đầu tư đều sử dụng công nghệ của hãng HACH - Mỹ và  quan trắc tự động, liên tục 8 thông số: Ôxy hòa tan (DO), pH, nhiệt độ, nitrat (NO₃^-), độ đục, tổng chất rắn lơ lửng (TSS), độ dẫn điện (EC) và tổng chất rắn hòa tan (TDS).

Hình 1: Quy trình quan trắc tại Trạm

Trong 06 Trạm quan trắc môi trường nước tự động, cố định, có 02 Trạm (02 Trạm tại Hà Nội) quan trắc bằng phương pháp đo trước tiếp, 04 Trạm còn lại quan trắc theo phương pháp đo gián tiếp; Nước được bơm từ sông (có 02 bơm luân phiên nhau hoạt động, chu kỳ luân phiên là 4h) vào Thùng điều hòa, các đầu đo được đặt trong bể điều hòa, kết quả đo đạc được hiển thị trên bộ hiển thị SC100, đồng thời kết quả quan trắc liên tục được truyền về Tổng cục môi trường, Sở Tài nguyên và Môi trường và Trung tâm Quan trắc môi trường của các địa phương với tần suất 5phút/kết quả quan trắc. Khi có một trong các thông số vượt quy chuẩn cho phép, hệ thống lấy mẫu tự động kích hoạt lấy mẫu lưu tại tủ lưu mẫu (tủ lưu mẫu đảm bảo nhiệt độ đạt ± 40C) đồng thời gửi tin nhắn thông báo cho cán bộ vận biết để đến đem mẫu về phòng thí nghiệm phân tích. Trong trường hợp mất điện lưới, bộ lưu điện UPS đảm bảo cho Trạm hoạt động 10h, đồng thời có máy phát điện sẵn sàng hoạt động khi mất điện lưới. Trong trường hợp có sự cố Internet, hệ thống 3G được kích hoạt để duy trì việc truyền số liệu về Tổng cục môi trường, Sở Tài nguyên và Môi trường và Trung tâm Quan trắc môi trường của các địa phương được đặt Trạm.

Bên cạnh đó, tại các đầu đo có hệ thống tự làm sạch bằng cần gạt và khí nén. Khi các đầu đo bị bám bẩn, hệ thống làm sạch sẽ tự khởi động và làm sạch toàn bộ các đầu đo, đảm bảo cung cấp số liệu liên tục và có độ chính xác cao.

Hình 2: Sơ đồ thiết bị bên trong Trạm

          Hiện nay, cả 06 Trạm nước đều đã được xây dựng và lắp đặt thiết bị. Tính đến 31/5/2014, đã có 03 Trạm nước được nghiệm thu, bàn giao cho các Sở Tài nguyên và Môi trường địa phương vận hành chính thức. Đó là các Trạm tại tỉnh Thái Nguyên, tỉnh Thừa Thiên Huế và tỉnh Bình Dương. Hiện các Trạm đều vận hành ổn định, số liệu quan trắc được truyền liên tục 24/24h với tần suất 5 phút/lần về Tổng cục Môi trường và Sở Tài nguyên và Môi trường các tỉnh nhận bàn giao Trạm. Ba (03) Trạm nước còn lại đang trong thời gian vận hành thử nghiệm để đánh giá độ ổn định của thiết bị và chất lượng số liệu quan trắc. Dự kiến tháng 6 năm 2014, Tổng cục Môi trường sẽ tiếp tục bàn giao các Trạm nước còn lại cho các Sở Tài nguyên và Môi trường Hà Nội và Bắc Ninh quản lý, vận hành chính thức.

          Kể từ khi đi vào hoạt động cho đến nay, các Trạm quan trắc môi trường nước tự động, cố định đã cung cấp chuỗi số liệu quan trắc liên tục theo thời gian, tỷ lệ số liệu quan trắc đạt được cao, phục vụ đắc lực cho công tác giám sát, cảnh báo, quản lý và bảo vệ môi trường. Kết quả quan trắc của các Trạm đã được nghiệm thu, bàn giao cho địa phương quản lý, vận hành được công bố rộng rãi trên website của Trung tâm Quan trắc môi trường - Tổng cục Môi trường (quantracmoitruong.gov.vn) dưới dạng đồ thị theo thời gian để từ đó có thể cảnh báo kịp thời tới các nhà hoạch định chính sách, nhà quản lý và công bố rộng rãi cho người dân sinh sống xung quanh khu vực đặt các Trạm. Cũng theo Biên bản thỏa thuận giữa Trung tâm Quan trắc môi trường - Tổng cục Môi trường với các Sở Tài nguyên và Môi trường các địa phương đặt Trạm, hai bên sẽ cùng nhau phối hợp duy trì, sử dụng những thông tin, số liệu quan trắc của Trạm cho mục đích quản lý môi trường tại Trung ương và địa phương.

Lễ khánh thành Trạm quan trắc môi trường nước tự động, cố định tại Thái Nguyên

Lễ khánh thành Trạm quan trắc môi trường nước tự động, cố định tại Thừa Thiên Huế

Lễ khánh thành Trạm quan trắc môi trường nước tự động, cố định tại Bình Dương

Nguyễn Văn Thùy, Nguyễn Hữu Thắng, Vũ Văn Phương-  Trung tâm Quan trắc môi trường, Tổng cục Môi trường