Nâng cao chất lượng số liệu phục vụ công tác quản lý và BVMT

Hiện nay có rất nhiều đơn vị, tổ chức tham gia thực hiện quan trắc môi trường nhằm mục đích theo dõi, đánh giá về chất lượng môi trường. Tuy nhiên, đôi khi kết quả quan trắc chưa phản ánh sát thực tế hiện trạng môi trường. Sự sai lệch này do nhiều nguyên nhân khác nhau như nhân lực, trang thiết bị hay sai số theo thời gian của thiết bị.

Để giảm thiểu các yếu tố do con người có thể đào tạo nâng cao kỹ năng, giảm thiểu sai số do cấp chính xác của thiết bị có thể đầu tư trang thiết bị tiên tiến. Nhưng để giảm thiểu được sai số của thiết bị theo thời gian thì việc quan trọng là các thiết bị này phải được thường xuyên, định kỳ kiểm tra, bảo dưỡng và kiểm chuẩn (kiểm định và hiệu chuẩn) để khẳng định được thiết bị đó đang được hoạt động trong điều kiện tốt và sai số nằm trong khoảng cho phép. Do vậy, hoạt động kiểm chuẩn thiết bị quan trắc môi trường rất cần thiết nhằm nâng cao chất lượng số liệu phục vụ công tác quản lý và BVMT.

Theo Quyết định số 16/2007/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ngày 29/1/2007 về “Quy hoạch tổng thể mạng lưới quan trắc TN&MT quốc gia đến năm 2020”, Trung tâm Quan trắc môi trường, Tổng cục Môi trường được xác định là đơn vị chỉ huy, điều hành mạng lưới quan trắc môi trường quốc gia. Đặc biệt, Trung tâm sẽ thực hiện chức năng kiểm chuẩn cho các thiết bị quan trắc môi trường và đánh giá chất lượng thiết bị của các phòng thí nghiệm trong mạng lưới phục vụ cho hoạt động quan trắc môi trường quốc gia.

Theo Quyết định số 970/QĐ-TCMT ngày 26/7/2011 của Tổng cục trưởng Tổng cục Môi trường về việc tách Phòng Hệ thống quan trắc và Kiểm chuẩn thiết bị thành Phòng Quan trắc môi trường và Phòng Kiểm chuẩn thiết bị trực thuộc Trung tâm Quan trắc môi trường có chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn giúp Giám đốc tổ chức, thực hiện các hoạt động trong lĩnh vực kiểm chuẩn thiết bị quan trắc môi trường.

Một số lĩnh vực hoạt động chính: Đầu mối thực hiện kiểm chuẩn thiết bị quan trắc môi trường (nước, không khí) cho các đơn vị và tổ chức thực hiện quan trắc môi trường; Tham gia đánh giá, chứng nhận các đơn vị đủ điều kiện tham gia hoạt động quan trắc môi trường; Thực hiện các dịch vụ tư vấn, đào tạo, tập huấn về kiểm định và hiệu chuẩn thiết bị quan trắc môi trường.

Trang thiết bị phục vụ kiểm chuẩn: Theo Quyết định 920/QĐ-BTNMT ngày 18/5/2009 của Bộ trưởng Bộ TN&MT về việc đầu tư dự án “Xây dựng phòng Kiểm chuẩn thiết bị quan trắc môi trường” thực hiện kiểm định và hiệu chuẩn thiết bị quan trắc môi trường nhằm đánh giá độ chính xác của thiết bị phục vụ trong công tác quan trắc môi trường. Thông qua dự án này, Trung tâm Quan trắc môi trường đã được đầu tư các trang thiết bị hiện đại, tiên tiến và đồng bộ:

          - Thiết bị kiểm chuẩn khí: hệ thống pha loãng khí chuẩn với độ chính xác ± 1%; thiết bị chuẩn đối chứng của trạm quan trắc môi trường không khí tự động, liên tục (SO₂, CO, NO_x, O₃, THC…) với độ chính xác ± 1%; thiết bị tạo khí “không” luôn được đảm bảo hiệu quả làm sạch; buồng kiểm chuẩn thiết bị đo khí cầm tay; bình khí chuẩn (CO, NO, NO₂, SO₂, CH₄, C₃H₈, CO₂, H₂S, NH₃…) với độ chính xác (1 - 2) % và xe kiểm chuẩn thiết bị chuyên dụng.

- Thiết bị kiểm chuẩn nước: pH, độ đục (Tur), độ dẫn điện (EC), ôxy hòa tan (DO), tổng chất rắn lơ lửng (TSS)... và các dung dịch chuẩn với các dải đo khác nhau tương ứng với mỗi thiết bị với độ chính xác ± 0,1 % và được liên kết chuẩn với NIST.

- Thiết bị hỗ trợ hoạt động kiểm chuẩn: cân 6 số với dải đo từ 0-5,1g để phục vụ kiểm chuẩn thiết bị đo bụi; Bộ thiết bị tự ghi (A/D recorder); Máy hiện sóng kỹ thuật số (Digital Oscilloscope); Máy phân tích phổ (Spectrum Analyzer); Thiết bị đo điện vạn năng độ chính xác cao (Fluke)… nhằm phục vụ công tác kiểm định và hiệu chuẩn thiết bị quan trắc môi trường.

Năng lực kiểm chuẩn thiết bị quan trắc môi trường: Trung tâm Quan trắc môi trường xác định chất lượng phải được đặt lên hàng đầu và việc thực hiện, áp dụng theo chuẩn mực quốc tế ISO/IEC 17025:2005 là một trong những yêu cầu bắt buộc. Trung tâm tự hào là đơn vị đầu tiên trên cả nước được công nhận về lĩnh vực đo lường - hiệu chuẩn đối với các thiết bị đo khí tự động, liên tục. Với thành quả đạt được, Trung tâm cam kết duy trì và cải tiến liên tục hệ thống quản lý chất lượng, đồng thời hàng năm mở rộng phạm vi công nhận nhằm đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ ngày càng cao của các đơn vị thuộc mạng lưới quan trắc môi trường quốc gia và địa phương.

          Vai trò kiểm chuẩn trong mạng lưới quan trắc môi trường quốc gia: với chức năng, nhiệm vụ được giao và năng lực đã được công nhận, Trung tâm đã, đang và sẽ thực hiện kiểm chuẩn đối với các thiết bị: quan trắc tự động, liên tục (trạm khí, trạm nước), quan trắc bán tự động (thiết bị đo khí cầm tay, thiết bị đo nước đơn/đa chỉ tiêu cầm tay) thuộc mạng lưới quan trắc môi trường quốc gia và hỗ trợ các Bộ/ngành, địa phương trong việc thực hiện quan trắc môi trường nhằm đảm bảo độ chính xác của thiết bị.

Định hướng hoạt động kiểm chuẩn thiết bị trong thời gian tới: Trung tâm Quan trắc môi trường đã xây dựng kế hoạch dài hạn để thực hiện kiểm chuẩn thiết bị cho mạng lưới quan trắc môi trường quốc gia và địa phương nhằm đáp ứng được các yêu cầu trước mắt và trong thời gian tới như: Kiểm tra và giám sát việc chấp hành các quy định về kiểm định - hiệu chuẩn thiết bị quan trắc môi trường; Thực hiện vai trò kiểm chuẩn thiết bị cho mạng lưới quan trắc môi trường quốc gia; Đánh giá chất lượng thiết bị của các phòng thí nghiệm trong mạng lưới quan trắc môi trường quốc gia; Duy trì hệ thống quản lý chất lượng và mở rộng phạm vi xin công nhận theo tiêu chuẩn quốc tế ISO/IEC 17025:2005 trong lĩnh vực đo lường - hiệu chuẩn.

Kiểm chuẩn thiết bị là công cụ đắc lực và không thể thiếu đối với hoạt động quan trắc môi trường, cung cấp thêm các căn cứ để đánh giá chất lượng và độ tin cậy của số liệu quan trắc môi trường. Đồng thời góp phần hỗ trợ tích cực cho công tác quản lý và BVMT. Trung tâm Quan trắc môi trường sẽ tiếp tục tăng cường và đẩy mạnh hoạt động kiểm chuẩn thiết bị để xứng đáng là Trung tâm đầu mạng của mạng lưới quan trắc môi trường quốc gia và là đầu mối thực hiện kiểm chuẩn thiết bị quan trắc môi trường cho các đơn vị và tổ chức thực hiện công tác quan trắc môi trường.

Nguồn: Tạp chí Môi trường

Số 9 năm 2012