Kiểm định, hiệu chuẩn phương tiện đo khí của trạm quan trắc không khí tự động, liên tục

Vấn đề ô nhiễm không khí đang được cộng đồng ngày càng quan tâm. Để kiểm soát chất lượng môi trường không khí rất cần các trạm quan trắc không khí tự động, liên tục. Hệ thống các trạm này cung cấp các số liệu tức thời phục vụ việc cảnh báo cho cộng đồng và các yêu cầu của các cấp quản lý trong công tác tác bảo vệ môi trường.

Một trong những cách cảnh báo chất lượng không khí cho cộng đồng là sử dụng chỉ số AQI (Chỉ số chất lượng không khí - Air Quality Index). Đây là chỉ số để để đánh giá nhanh chất lượng không khí và cảnh báo mức độ ảnh hưởng tới sức khỏe con người có thể gặp trong vòng vài giờ hoặc vài ngày sau khi hít thở không khí ô nhiễm.

Tại Việt nam, Tổng cục Môi trường, Bộ Tài Nguyên và Môi trường đã ban hành Quyết đinh số 878/QĐ-TCMT ngày 01 tháng 7 năm 2011 về Sổ tay tính toán chỉ số chất lượng không khí (AQI). Trong đó các thông số thường được sử dụng để tính AQI là các thông số được quy định trong QCVN 05:2013/BTNMT bao gồm: SO₂, CO, NO_x, O₃, PM₁₀, TSP. Chỉ số chất lượng không khí được áp dụng tính cho 02 loại: AQI theo ngày và AQI theo giờ.

AQI theo ngày và AQI giờ  được tính toán từ các số liệu đo đạc liên tục theo thời gian. Hiện nay, mạng lưới các trạm quan trắc môi trường không khí tự động, liên tục (cố định, di động) đã được đầu tư ở Trung ương cũng như các địa phương và số liệu được truyền liên tục 24/24h.

Tuy nhiên, các hệ thống thiết bị vận hành liên tục không thể tránh khỏi việc bị trôi, sai lệch kết quả đo. Do vậy, để đảm bảo độ chính xác, giảm thiểu các sai số và tăng độ tin cậy của thiết bị, các thiết bị cần phải được thường xuyên, định kỳ kiểm tra, bảo dưỡng và kiểm định, hiệu chuẩn để khẳng định được thiết bị đó đang được hoạt động trong điều kiện tốt và sai số nằm trong khoảng cho phép. Việc kiểm định, hiệu chuẩn phương tiện đo khí của Trạm Quan trắc không khí tự động, liên tục còn là sự tuân thủ các quy định về Pháp luật Đo lường của Việt Nam.

  Theo Thông tư số 23/2013/TT-BKHCN ngày 26 tháng 9 năm 2013 của Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ thì nhóm thông số của Trạm Quan trắc không khí tự động, liên tục phải bắt buộc thực hiện kiểm định bao gồm: Nitơ oxit (NO_x bao gồm NO và NO₂); Lưu huỳnh đioxit (SO₂); Cacbon monoxit (CO); Cacbon dioxit (CO₂); Bụi TSP, PM. Các thông số khác: Ozon (O₃); Oxy (O₂); Benzen toluen ethylen xylen (BTEX); Metan (CH₄); Hợp chất hữu cơ không phải metan (NMHC); Tổng hidrocacbon (THC); NH₃, HCl thực hiện hiệu chuẩn theo các quy định hiện hành.

Việc kiểm định được thực hiện trong ba trường hợp: kiểm định ban đầu, kiểm định định kỳ 12 tháng và kiểm định sau sửa chữa. Cụ thể, kiểm định ban đầu là kiểm định lần đầu tiên đối với thiết bị quan trắc môi trường trước khi đưa vào sử dụng; kiểm định định kỳ là kiểm định theo chu kỳ quy định 12 tháng đối với thiết bị quan trắc môi trường trong quá trình sử dụng; kiểm định sau sửa chữa là kiểm định đối với thiết bị được sửa chữa do không bảo đảm yêu cầu kỹ thuật đo lường quy định, chứng chỉ kiểm định (dấu kiểm định, tem kiểm định, giấy chứng nhận kiểm định) của thiết bị quan trắc môi trường bị mất, bị hỏng hoặc người sử dụng thiết bị quan trắc môi trường phát hiện dấu hiệu có khả năng thiết bị quan trắc môi trường không bảo đảm yêu cầu kỹ thuật đo lường quy định và đề nghị kiểm định lại.

Hoạt động kiểm định, hiệu chuẩn phương tiện đo khí của trạm quan trắc không khí tự động, liên tục được thực hiện theo quy trình kiểm định phương tiện đo nồng độ SO₂, CO₂, CO, NO_x (ĐLVN 265:2014 và ĐLVN 334:2016). Các phương tiện đo khí sẽ được kiểm tra với các bước sau:

Đơn vị có trạm quan trắc không khí tự động, liên tục khi kiểm định, hiệu chuẩn thiết bị cần lựa chọn tổ chức cung cấp dịch vụ kiểm định, hiệu chuẩn được đăng ký và chỉ định có phạm vi và năng lực phù hợp theo Thông tư số 24/2013/TT-BKHCN ngày 26 tháng 9 năm 2013 của Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ quy định về hoạt động kiểm định, hiệu chuẩn, thử nghiệm phương tiện đo, chuẩn đo lường.

Việc tuân thủ các quy định về kiểm định, hiệu chuẩn đối với các trạm quan trắc không khí tự động, liên tục chính là điều kiện cần để đảm bảo hoạt động ổn định của thiết bị và cung cấp chuỗi số liệu đủ độ tin cây cho các mục đích khác nhau.